Làng nghề thêu tay truyền thống Quất Động

Làng Quất Động cho đến nay đã có nhiều tên tuổi được cả nước biết đến, như cụ Bùi Lê Kinh đã từng thêu hoàng phục cho vua Bảo Đại và hoàng hậu Nam Phương, Phạm Viết Tương thêu chân dung Cụ Hồ; Thái Văn Bôn với chân dung vua Thái Lan; …

Nghề thêu xuất hiện tại nhiều địa phương, nhưng để đạt đến độ tinh xảo và điêu luyện thì không đâu bằng người làng Quất Động, xã Quất Động, huyện Thường Tín, Hà Tây (nay thuộc Hà Nội). Mảnh đất Hà Tây đã từng đi vào ca dao câu hò, nổi tiếng là một xứ sở nghìn nghề. Ở đây có tới 1.160 làng nghề với hơn 200 làng nghề truyền thống lừng danh trên cả nước. Một trong số đó là làng Quất Động – một làng cổ nằm ven quốc lộ 1A, cách trung tâm thủ đô hơn 2 km về hướng Nam. Nơi đây từ thế kỷ 17 đã có nghề thêu, có những nghệ nhân với đôi bàn tay khéo léo đã thổi hồn tinh túy của dân tộc vào những tác phẩm rực rỡ, sinh động, lưu danh muôn đời.

Theo ghi chép cổ thì ông tổ nghề thêu của làng Quất Động nói riêng và nghê thêu truyền thống Việt Nam nói chung là tiến sĩ Lê Công Hành (tên thật là Bùi Công Hành), sống ở cuối đời Trần – đầu đời Lê (khoảng thế kỷ XIV) tại làng Quất Động, huyện Thượng phúc, phủ Thường Tín, trấn Sơn Nam. Trong một lần đi sứ sang Trung Quốc có học được nghề thêu của người nước láng giềng, ông đem những hiểu biết của mình và truyền lại cho nhân dân cách may vá thêu thùa.

(Đọc thêm lịch sử tranh thêu Việt Nam: https://tranhtheutnc.com/lich-su-tranh-theu-tay-viet-nam/

Ở Quất Động cho tới nay, nghề thêu thủ công vẫn là nghề trọng yếu, chỉ đứng sau nghề nông và đem lại công ăn việc làm cho nhiều người lao động. Thu nhập từ thêu thùa chiếm tới 50% tổng thu nhập bình quân của xã. Người Quất Động rất nhiều nghề, nhà nào cũng có khung thêu, có nhiều gia đình tới 5 – 7 đời làm nghề này, các bé gái được học thêu từ nhỏ, cho đến lúc lớn trở thành những thợ thêu chuyên nghiệp. Ngoài kinh doanh các mặt hàng thêu theo hộ gia đình, Quất Động còn có hợp tác xã thêu với nhiều xưởng thợ, xưởng nhỏ thì 15 – 30 tay kim, xưởng to thì phải 200 – 500 nhân lực.

Xưa kia, thợ thêu Quất Động chỉ dùng chỉ màu tự nhiên nhuộm từ củ nâu, củ nghệ, lá móng, … Tới đầu thế kỷ 20 đã có thêm chỉ trắng của Pháp và chỉ màu của Trung Quốc, phong cách thêu cũng có những nét mới học tập từ nước ngoài giúp tạo ra những sản phẩm mới lạ, hấp dẫn.

Thêu là một nghề thủ công đòi hỏi người thọ phải có đôi bàn tay khéo léo, tài hoa, đôi mắt tinh tường và bộ óc tính tế, cộng thêm với đức tính cần mẫn, tỉ mỉ. Sản phẩm tranh trang trí ngày càng đa dạng và lai Tây, nhưng nghề thêu Quất Động vẫn sẽ mãi là một làng nghề truyền thống cần được lưu truyền đến nhiều đời sau.